Gà Tò, người dân Thái Bình không khỏi tự hào về một giống gà quý hiếm, có nguồn gốc lâu đời và từng là lễ vật dâng tiến vua chúa thời xưa. Gà Tò có xuất xứ từ làng Tò, nay là xã An Mỹ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình – vùng đất nổi tiếng với nghề chăn nuôi gia cầm truyền thống.

1. Giới thiệu về giống gà Tò – Tinh hoa đất Thái Bình

Gà Tò không giống những giống gà đại trà khác, gà Tò sở hữu những phẩm chất vượt trội: thịt thơm ngon, da giòn, vóc dáng oai vệ, đặc biệt là cặp chân vàng có nhúm lông độc đáo. Daga79 cho biết những giá trị này không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn là di sản văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống của người dân vùng đồng bằng Bắc Bộ.

2. Lịch sử và nguồn gốc gà Tò

2.1. Nguồn gốc từ làng Tò – mảnh đất linh thiêng

Gà Tò ra đời và phát triển tại làng Tò xưa, thuộc xã An Mỹ ngày nay. Theo nhiều tài liệu lịch sử và truyền thuyết dân gian, người dân làng Tò đã nuôi giống gà này từ hàng trăm năm trước. Do thịt ngon, dễ nuôi, và dáng gà đẹp, nên gà Tò từng được chọn làm phẩm vật để tiến cống triều đình.

Từ thế kỷ XIX, gà Tò đã nổi tiếng khắp các vùng đồng bằng Bắc Bộ. Không chỉ phục vụ trong các dịp lễ Tết, cưới hỏi, giống gà này còn được xem như một món đặc sản quý hiếm để đãi khách quý, thể hiện sự trọng thị của gia chủ.

2.2. Gắn liền với văn hóa lễ tiến vua

Tương truyền rằng, triều đình nhà Nguyễn từng nhận gà Tò dâng tiến như một món sản vật quý. Từ đó, giống gà này được gắn liền với danh xưng “gà tiến vua”, khẳng định giá trị ẩm thực và văn hóa đặc biệt của nó.

3. Đặc điểm nổi bật của giống gà Tò

Gà Tò nổi bật so với các giống gà ta khác nhờ ngoại hình khỏe mạnh, dáng oai vệ, và chất lượng thịt tuyệt hảo. Dưới đây là những đặc điểm dễ nhận diện của giống gà này:

3.1. Hình dáng và ngoại hình

• Thân hình săn chắc, nở nang, đặc biệt phần ức và đùi phát triển tốt.

• Cân nặng trưởng thành trung bình từ 2,2 – 2,5 kg đối với gà trống, gà mái khoảng 1,8 – 2,0 kg.

• Chân vàng óng, hai bên cẳng chân có nhúm lông, là dấu hiệu dễ nhận biết giống gà Tò.

• Mào đơn, đỏ tươi, mắt sáng, tinh anh, lông mượt, màu vàng nâu hoặc đỏ nhạt.

• Dáng đứng oai phong, tiếng gáy vang xa, tròn và thanh thoát – đặc trưng không thể nhầm lẫn.

3.2. Chất lượng thịt vượt trội

• Thịt gà Tò thơm đậm, ngọt tự nhiên, nhiều nạc, ít mỡ.

• Da gà mỏng, giòn, vàng ươm, không quá béo, phù hợp chế biến nhiều món ăn cao cấp.

• Khi luộc hoặc quay, gà Tò cho hương vị đặc trưng, mềm nhưng vẫn giữ độ dai vừa phải – một trong những yếu tố khiến thực khách sành ăn yêu thích.

4. Giá trị thương phẩm và kinh tế của gà Tò

4.1. Giống gà bản địa quý, dễ nuôi

• Gà Tò có khả năng thích nghi tốt, ít bệnh, kháng thể tự nhiên mạnh.

• Nuôi theo hình thức bán chăn thả hoặc hoàn toàn tự nhiên đều cho kết quả tốt.

• Thức ăn chủ yếu là ngô, thóc, cám gạo và rau xanh nên chi phí nuôi không cao.

4.2. Giá bán cao, nhu cầu thị trường lớn

• Gà Tò thương phẩm hiện nay có giá từ 120.000 – 150.000 đồng/kg tùy thời điểm.

• Gà giống có thể đạt giá từ 60.000 – 80.000 đồng/con, cao hơn nhiều so với gà thường.

• Trong các dịp lễ Tết, gà Tò được đặt mua từ sớm để cúng lễ hoặc làm quà biếu sang trọng.

4.3. Lợi ích kinh tế bền vững cho người chăn nuôi

• Với vòng đời nuôi từ 4–6 tháng, người nuôi có thể thu hồi vốn nhanh.

• Gà ít hao hụt, tỷ lệ sống cao giúp đảm bảo thu nhập ổn định.

• Phù hợp với mô hình kinh tế hộ gia đình, trang trại quy mô nhỏ hoặc trung bình.

5. Gà Tò trong ẩm thực Việt – Tinh hoa ẩm thực vùng quê

5.1. Các món ngon từ gà Tò

Gà Tò luộc lá chanh, gà quay mật ong, gà rang muối, gà nướng lá chanh, cháo gà Tò là những món ăn không thể bỏ qua khi đến Thái Bình. Nhờ chất lượng thịt đặc biệt, mỗi món từ gà Tò đều đậm đà bản sắc truyền thống, phù hợp khẩu vị của người Việt.

5.2. Gà Tò trong mâm cỗ truyền thống

Tại nhiều vùng quê miền Bắc, gà Tò là lựa chọn số một cho mâm cỗ cưới, giỗ, lễ Tết. Hình ảnh con gà trống vàng óng, bày ngẩng cao đầu trên mâm cúng đã trở thành biểu tượng cho sự tôn nghiêm, no đủ và cầu may.

6. Bảo tồn và phát triển giống gà Tò

6.1. Nguy cơ mai một giống gà quý

Do thị trường bị lấn át bởi các giống gà công nghiệp và gà siêu thịt, số lượng gà Tò thuần chủng ngày càng giảm sút. Một phần người dân cũng chưa có chiến lược nhân giống bài bản khiến giống gà Tò quý đang đứng trước nguy cơ mai một.

6.2. Nỗ lực bảo tồn của địa phương và nông dân

Từ năm 2015, huyện Quỳnh Phụ đã bắt đầu khảo sát, xác minh và hỗ trợ bảo tồn giống gà Tò. Một số hộ gia đình tâm huyết đã gìn giữ được đàn gà thuần chủng có đặc điểm di truyền ổn định. Ngoài ra, nhiều mô hình nuôi gà Tò theo hướng hữu cơ và an toàn sinh học đã được triển khai hiệu quả.

6.3. Tiềm năng xây dựng thương hiệu gà Tò

Với những đặc điểm ưu việt, gà Tò hoàn toàn có thể phát triển thành thương hiệu nông sản đặc hữu của tỉnh Thái Bình. Việc đăng ký chỉ dẫn địa lý, xây dựng nhãn hiệu tập thể, và liên kết theo chuỗi giá trị là những hướng đi khả thi để nâng cao giá trị cho giống gà quý này.

7. So sánh gà Tò với một số giống gà ta khác

Gà Tò không chỉ là một giống gà quý hiếm, mang giá trị kinh tế cao, mà còn là niềm tự hào của người dân Thái Bình. Từ một giống gà tiến vua, gà Tò ngày nay đang dần hồi sinh và khẳng định vị thế trên thị trường nhờ vào chất lượng vượt trội và sự tâm huyết gìn giữ của người dân.

Việc bảo tồn và phát triển giống gà Tò không chỉ là một nhiệm vụ kinh tế, mà còn là hành động gìn giữ bản sắc văn hóa nông nghiệp truyền thống. Với tiềm năng lớn, sự hỗ trợ từ chính quyền và cộng đồng, gà Tò hoàn toàn có thể trở thành thương hiệu nông sản tiêu biểu, góp phần đưa sản phẩm Việt vươn tầm.